Częstochowa (18-19 VI)

Przykładowe dokumenty wytworzone lub zgromadzone przez organa bezpieczeństwa PRL z wprowadzeniem dr Anny Badury, IPN Katowice

W 1982 r. przypadała sześćsetna rocznica obecności zakonu paulinów, a w 1984 r. – Cudownego Obrazu Matki Bożej na Jasnej Górze. Planowana pierwotnie na sierpień 1982 r. druga pielgrzymka papieska miała koncentrować się wokół obchodów jubileuszy tak ważnych dla jasnogórskiego sanktuarium. Wprowadzenie stanu wojennego i niemożność zaakceptowania przez hierarchów warunków władz stawianych odnośnie do pielgrzymki przesunęła termin papieskiej wizyty o prawie 10 miesięcy.

Kiedy jednak przybycie Jana Pawła II stało się możliwe, uroczystości związane ze wspomnianymi rocznicami znalazły się w centrum pielgrzymki. Była to niejako konsekwencja słów wypowiedzianych w sierpniu 1982 r. na Jasnej Górze przez prymasa Józefa Glempa, który zapewnił, że Jubileusz 600-lecia będzie trwał dopóty, dopóki papież nie będzie mógł przybyć na centralne obchody.

Ojciec Święty przyleciał do Częstochowy w sobotę, 18 czerwca, około 16.30. Najpierw odwiedził katedrę pw. Świętej Rodziny, gdzie na spotkanie z nim czekały już osoby niepełnosprawne oraz siostry zakonne i księża z diecezji. Stamtąd papież udał się na Jasną Górę: modlił się w kaplicy Cudownego Obrazu, a wieczorem spotkał się z młodzieżą podczas Apelu Jasnogórskiego. Rozważał słowa modlitwy „Jestem przy Tobie, pamiętam, czuwam”, podkreślał wagę kształtowania sumienia i życia w zgodzie z Bogiem, jasnego rozróżniania dobra i zła, kłamstwa i prawdy. „Musicie od siebie wymagać, nawet gdyby inni od was nie wymagali” – prosił, przekonując, że zwłaszcza od postawy młodych zależy los i przyszłość Ojczyzny. Namawiał do solidarności i odpowiedzialności za kraj, do odważnego zmagania się o Polskę, „która kosztuje”. Jego słowa funkcjonariusze Zarządu Propagandy i Agitacji Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego podsumowali jako „wezwanie do działalności opozycyjnej” oraz program dla młodzieży „bardzo niedobry”.

Niedziela rozpoczęła się od centralnego punktu obchodów jubileuszowych – uroczystej sumy pontyfikalnej odprawionej o 10.00 przez Jana Pawła II na jasnogórskich wałach. Po południu, podczas mszy odprawionej przez kardynała Franciszka Macharskiego, papież ukoronował obrazy Najświętszej Marii Panny Zielenickiej (diecezja kielecka), Najświętszej Marii Panny Brdowskiej (diecezja włocławska), Najświętszej Marii Panny Lubaczowskiej (archidiecezja lubaczowska) i Najświętszej Marii Panny Pokoju w Stoczku (diecezja warmińska). Potem wziął udział w posiedzeniu Konferencji Episkopatu Polski, w czasie którego m.in. podsumował dotychczasowe i wskazał nowe zadania Kościoła w trudnym czasie stanu wojennego. Ostatnim punktem dnia był Apel Jasnogórski, odmówiony wspólnie z przybyłymi pielgrzymami. Prosił „za tymi, którzy cierpią i za tymi, którzy sprawiają cierpienia”, i powierzył Matce Bożej naród polski (przywołane przez papieża cierpienie zostało przez ZPiA GZP WP ocenione jako rzekome). Na koniec ofiarował jako wotum za ocalenie życia zakrwawiony pas, który miał na sobie w dniu zamachu 13 maja 1981 r.

Pielgrzymka Jana Pawła II była zabezpieczona operacyjnie przez Służbę Bezpieczeństwa KW MO w Częstochowie w ramach sprawy obiektowej o kryptonimie „Rzymianin”. Funkcjonariusze kontrolowali przebieg przygotowań do wizyty, wpływali na prace komitetów i innych ciał ją organizujących. Zintensyfikowano pracę z osobowymi źródłami informacji w celu lepszej infiltracji Kościoła, podziemnej opozycji, instytucji, zakładów pracy, środowiska młodzieży, cudzoziemców, dziennikarzy; w sumie wykorzystano do tego celu 937 tajnych współpracowników. Aresztowano 24 działaczy byłego NSZZ „Solidarność” Regionu Częstochowa, przeprowadzono 386 rozmów operacyjnych. Na czas pobytu papieża zorganizowano zakwaterowanie dla ponad 15 tys. funkcjonariuszy MO i SB z Częstochowy i innych jednostek w kraju. Liczbę wiernych uczestniczących we wszystkich spotkaniach z Janem Pawłem II w Częstochowie władza oszacowała na 1,9 mln.

dr Anna Badura